Kanser Taraması
Kanser taraması kanser gelişmeden önleme amacıyla yapılır. Kanser taramaları kişiye özel planlanmalıdır. Bu taramalar için bazı uluslararası standart tetkikler dışında sağlıklı bireyin özgeçmişi, mesleği, yaşam tarzı sorgulanarak yapılır. Cinsiyet yapılacak tetkik ve taramaların niteliğini değiştirir. İnsanların meslekleri; maruz kaldıkları kimyasal etkenler ve radyasyon, sedanter yaşam, sürekli uğradıkları travmalar, iş yerinin psikolojik alt yapısı, güneş ışığından mahrum kalma yada güneş ışığına aşırı maruziyet açılarından oldukça önem taşır. Yaşam tarzı; kişilik yapısı, hareketsiz yaşam, stres, beslenme alışkanlıkları, şişmanlık ve obezite, sigara ve alkol gibi zararlı madde kullanımı, aile ya da sosyal yaşamının kalitesi ve psikolojik alt yapısı açılarından önem taşır. Bilinmelidir ki ailedeki kanser hikayesi bireyde kanser gelişmesi açısından genetik yük anlamına gelir. Genetik olarak riskli bireylerin mutlaka genetik taramalarının yapılması gerekir. Tüm bu faktörler göz önüne alınarak kişiye göre özelleştirilmiş kanser tarama programları düzenlenmelidir. Kanserde erken tanı hayat kurtarıcıdır.
Erkeklerde Kanser Taraması
Erkeklerde en sık görülen kanser tipleri prostat, akciğer, kolon kanserleri olarak sıralanabilir. Özellikle 50 yaş üzeri erkeklerde akciğer filmi, PSA düzeyleri, gastroskopi ve kolonoskopi taramaları standart testler olarak sıralanabilir. Özellikle 50 yaş üzerinde ve sigara kullananlarda akciğer filmi mutlaka yapılmalıdır. Karın bölgesinin ultrasonografik incelemesi bu testlere eklenebilir. Bu testler belli zaman aralıkları ile tekrarlanır. 40 yaş üzerinde mide ile ilgili yanma, reflü, dispeptik yakınmaları olan hastalara mutlaka gastroskopi yapılarak özofagus, mide ve ince bağırsakların ilk kısmı gözlenmelidir. Şüpheli lezyonlardan biyopsi alınmalıdır. Ailesinde mide ve kolon kanseri hikayesi olan mide ağrısı, karında şişlik, makattan kanama şikayetleri olan bireylere yaş gözetmeksizin mutlaka endoskopi yapılmalıdır. Tümör Marker’ ları şüphe düzeyi yüksek organa spesifik olarak istenebilir. Gerekli ise genetik testlerin tarama testlerine eklenmesi gerekebilir.
Kadınlarda Kanser Taraması
Kadınlarda en sık görülen kanser tipleri meme, akciğer, kolon kanserleri olarak sıralanabilir. 40 yaşında her kadına baseline meme ultrasonografisi ve mamografi tetkiki yapmak gereklidir. İlerideki mamografi ve ultrasonların karşılaştırılması için bu tetkikler saklanır. 50 yaş üzerindeki kadınlarda mamografi ve meme ultrasonografisi her yıl bir kez tekrarlanır. Bu tetkiklerde maruz kalınan radyasyon oranı çok düşüktür. Bununla birlikte her yıl mutlaka jinekolojik muayene ve karın ultrasonografisi yapılmalıdır. SMEAR testi HPV için uyarıcı ve tespit edicidir. Akciğer filmi 50 yaş üzerinde özellikle sigara içenlerde yapılmalıdır. 50 yaş üzerinde gastroskopi ve kolonoskopi uygulanmalıdır. Ailede meme kanseri hikayesi ve BRCA/1-2 genetik test pozitifliği varsa ailedeki bireylere bu genetik testler mutlaka yapılmalıdır. Genetik test sonucu pozitif olan bireylerde meme ve overler proflaktik olarak ameliyat edilebilir ya da yakın takipte tutulur. HPV virüsü serviks kanseri açısından büyük önem taşır. Kadınların aktif cinsel yaşama başlamadan HPV’ ye karşı aşılanmaları günümüzde standart haline gelmiştir. Halen aşılanmamış olan kadınların aşılanmaları özellikle servix kanserine karşı koruyucu olacaktır. Tümör Marker’ ları vakaya spesifik olarak istenebilir.
